Rada Miejska w Tarnowie na sesji 22 marca br. jednogłośnie podjęła ”Uchwałę w sprawie uczczenia 100. rocznicy wydarzeń z roku 1918 oraz upamiętnienia postaci związanych z walką o niepodległość w Tarnowie”. Jej treść, nawiązującą nie tylko do roku 1918, ale też innych ważnych wydarzeń XX wieku w Tarnowie, zaproponowali członkowie Społecznego Komitetu Obchodów Stulecia Odzyskania Niepodległości. Uchwała zawiera wezwanie władz miasta do systematycznego propagowania wiedzy o tych wydarzeniach oraz trwałego ich upamiętnienia w przestrzeni publicznej Tarnowa.
Poniżej prezentujemy treść rocznicowej Uchwały i treść jej uzasadnienia:
§ 1. Rada Miejska w Tarnowie przypomina, że 17 stycznia br. minęła chwalebna, setna rocznica jednomyślnego podjęcia przez radnych Rady Miejskiej tzw. tarnowskiej rezolucji niepodległościowej. Zapowiadano w niej, że „niepodległe, suwerenne państwo polskie wyjdzie
z zapasów wojny światowej”, domagając się zjednoczenia wszystkich polskich ziem, w tym m.in. przyłączenia Śląska Cieszyńskiego. Rada Miejska w Tarnowie oddaje hołd autorom tego pionierskiego aktu, a w szczególności jego inicjatorowi, ówczesnemu profesorowi Gimnazjum II Kazimierzowi Wojciechowskiemu.
Z kolei 18 lutego br. minęła setna rocznica odbycia się wielkiej manifestacji patriotycznej
w naszym mieście, zorganizowanej na fali protestów przeciw niekorzystnym dla rodzącego się państwa polskiego ustaleniom pokoju zawartego między Austro-Węgrami, Niemcami i Ukraińską Republiką Ludową. Odbyła się ona cztery dni po wystosowaniu przez Radę Miejską oficjalnego protestu w sprawie przyznania Chełmszczyzny Ukrainie. Według niektórych źródeł, 18 lutego 1918 roku ulicami Tarnowa z niepodległościowymi hasłami przemaszerowało nawet 25 tysięcy osób.
Inny z wielkich patriotycznych pochodów, jakie przeszły w tym pamiętnym roku przez Tarnów, odbył się 9 października, po ogłoszeniu manifestu niepodległościowego przez Radę Regencyjną. Profesor Władysław Czapliński wspominał po latach, że to wówczas „(…) spokojnie, przez wielu niezauważona, zjawiła się Polska w naszym mieście (…).
Rada Miejska w Tarnowie wyraża wdzięczność swoim poprzednikom sprzed wieku
z burmistrzem dr Tadeuszem Tertilem na czele oraz czerpie dumę i inspirację z ich niezłomnie patriotycznej postawy, zauważając jednocześnie, że treść historycznej uchwały ze stycznia 1918 r. oraz aktywność społeczeństwa tarnowskiego pod koniec I wojny światowej są kolejnymi wyraźnymi dowodami na to, że Tarnów i tarnowianie znaleźli się przed wiekiem w ścisłej niepodległościowej awangardzie. Rada przypomina, że to z Tarnowa już 4 sierpnia 1914 roku do tworzących się Legionów Polskich wyruszył pierwszy oddział ochotników. Z kolei 9 listopada 1916 roku zaledwie kilka dni po ogłoszeniu Aktu Dwóch Cesarzy, tarnowscy radni zdecydowali o przemianowaniu głównego traktu komunikacyjnego miasta – ulicy Krakowskiej na ulicę Niepodległości. Tarnowianie spacerowali nią, aż do faktycznego odzyskania polskiej państwowości. A w dziele tym ówcześni mieszkańcy Tarnowa mają przecież także zasługi sprawcze. Tarnów bowiem, jako pierwsze miasto na ziemiach polskich, zrzucił jarzmo zaborcy i ustanowił w pełni polskie władze już wczesnym rankiem 31 października 1918 roku. Stało się to w wyniku cywilno-wojskowego zrywu, przeprowadzonego w nocy a poprzedzonego o dzień wcześniejszym aktem oddania się przez radnych Tarnowa „poleceniom rządu warszawskiego”.
Tarnowski zryw niepodległościowy stanowił istotny fragment ogólnonarodowych starań o odzyskanie suwerennego bytu państwowego w roku 1918. Jego dziedzictwo inspirowało i inspiruje także kolejne pokolenia wiernych Rzeczpospolitej tarnowian.
Do rangi symbolu urasta fakt, że to z Tarnowa wyruszył 14 czerwca 1940 roku do KL Auschwitz pierwszy transport więźniów politycznych – pionierów polskiej konspiracji antyhitlerowskiej w naszym regionie. Ten niemiecki obóz powstał przecież jako miejsce represji i zagłady polskich niepodległościowców.
Nie może być również przypadkiem fakt, że Inspektorat Tarnowski stanowił jedną z najlepiej zorganizowanych i najdłużej działających struktur w ramach Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, czyli największej w Polsce antykomunistycznej organizacji konspiracyjnej po 1944 roku.
Echa dziedzictwa roku 1918 pobrzmiewały także we chwalebnych protestach solidarnościowych z 20 i 21 marca 1968 roku, których 50. rocznicę właśnie przeżywamy, a które odbyły się w Tarnowie jako jednym z niewielu nieakademickich ośrodków w Polsce.
Ślady tego dziedzictwa znajdujemy także w działaniach tarnowian aktywnie wspierających od 1976 r. Komitet Obrony Robotników, a w latach 80-tych od pierwszych chwil zaangażowanych w powstanie i rozwój „Solidarności”.
Rada Miejska w Tarnowie oddaje hołd tym i innym mieszkańcom Tarnowa i regionu, którzy na przestrzeni ostatnich stu lat wielokrotnie włączali się w działalność na rzecz polskiej niepodległości i stawali w jej obronie. Rada wyraża pogląd, że ich aktywność i wydarzenia przez nich kreowane nie mogą pozostać jedynie historycznymi ciekawostkami; składają się bowiem na bodaj najważniejszą część lokalnej tożsamości, o którą trzeba konsekwentnie dbać i którą powinniśmy się chlubić na zewnątrz.
Wydarzenia związane z odzyskaniem i walką o niepodległość w Tarnowie oraz postaci tarnowskich bohaterów wolności, należy zatem systematycznie propagować oraz trwale upamiętnić w przestrzeni publicznej Miasta w trakcie obchodów Stulecia Odzyskania Niepodległości, a także w ramach corocznych obchodów i przygotowań do Święta Miasta Tarnowa „Pierwsze Niepodległe” – Dnia Pamięci o Zwycięskim Zrywie Niepodległościowym w Tarnowie.
§ 2. Wykonanie uchwały powierza się Prezydentowi Miasta Tanowa.
§ 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.
Przewodniczący Rady Miejskiej w Tarnowie Ryszard Pagacz
UZASADNIENIE
do projektu uchwały w sprawie uczczenia 100. rocznicy wydarzeń z roku 1918 oraz upamiętnienia postaci związanych z walką o niepodległość w Tarnowie
Tarnów ma niezaprzeczalnie pionierskie zasługi w procesie odzyskiwania niepodległości przed Polskę w roku 1918, o czym zaświadczają kolejni historycy i co potwierdzają wyniki kolejnych badań naukowych, także tych, które w ostatnich miesiącach realizowane są w ramach okolicznościowych przedsięwzięć, związanych z jubileuszem Stulecia Odzyskania Niepodległości.
Samorząd Tarnowski, u progu niezwykłego – dla kraju i Miasta – Jubileuszowego Roku powinien przypomnieć tę niezwykłą rolę Tarnowa, jaką odegrał w dziele odzyskania i obrony niepodległości a także podkreślić znaczenie tych wszystkich wydarzeń, dzięki którym tarnowianie znajdowali się w ścisłej niepodległościowej awangardzie, nie tylko w roku 1918, ale także na przestrzeni całego, kolejnego trudnego dla polskiej historii stulecia.
Podjęcie uchwały w proponowanym brzmieniu ma także na celu mobilizację i aktywizację działań władz Tarnowa w zakresie przygotowania systematycznego, spójnego, uwzględniającego znaczenie przywoływanych wydarzeń programu obchodów w roku 2018 i w trakcie jego realizacji – celebracji najważniejszych wydarzeń rocznicowych.
Rozpoczęcie Roku Jubileuszu Stulecia Odzyskania Niepodległości i ważnych już u jego początku dat do upamiętnienia, powoduje konieczność zwiększenia w przestrzeni publicznej Miasta oraz mediach pozostających w dyspozycji samorządu odniesień do wydarzeń i postaci, które tak chwalebnie wpisały się sto lat temu w historię Tarnowa i kraju.
Po jubileuszowych obchodach w roku 2018, na terenie Miasta powinny pozostać trwałe ślady wdzięcznej pamięci współczesnych tarnowian, w tym m.in. powstać Tarnowski Szlak Niepodległości, w ramach którego w estetycznej formie odznaczone zostałyby najważniejsze na terenie Miasta obiekty – niemi świadkowie owych bohaterskich zdarzeń przed wiekiem. Na specjalnych tablicach informacyjnych przy tych obiektach należałoby opisać ich rolę we wzmiankowanych wydarzeniach.
W celu systematycznej, konsekwentnej promocji przywoływanych w uchwale wydarzeń oraz prezentacji sylwetek osób zasłużonych dla procesu odzyskiwania niepodległości należy w pierwszym rzędzie wykorzystać media własne samorządu.
Prawdę o Tarnowie „Pierwszym Niepodległym” należy bezwzględnie wykorzystać również w działaniach promocyjnych Miasta na zewnątrz, szczególnie w roku Stulecia Odzyskania Niepodległości, który stwarza wyjątkowe możliwości dotarcia z takim przekazem do wszystkich rodaków.
Rok jubileuszowy nie powinien jednak kończyć działań samorządu i władz miasta w dziele konsekwentnego pielęgnowania pamięci o wydarzeniach i postaciach, które składają się na niezwykle ważną, bodaj najważniejszą, część lokalnej tożsamości Miasta.
